– gospodarka czerwonych krwinek –
Morfologia krwi jest prostym i tanim w wykonaniu badaniem, a przy tym dostarcza bardzo szerokiego spektrum informacji na temat tego, co dzieje się wewnątrz naszego organizmu. Jako, że stopień złożoności morfologii z rozmazem jest szeroki, skupię się w tym tekście na gospodarce czerwonych krwinek – erytrocytów.
Erytrocyty są dla nas niezwykle istotne pod kątem naszego samopoczucia i spadek ich ilości oraz jakości ciągnie za sobą bardzo szybko konsekwencje w postaci gorszej pamięci, szybkiego męczenia się, trudności z koncentracją, depresji czy nawet bóli stawowych. Jeśli zareagujesz w czas, zanim wszystko się zacznie walić lawinowo, możesz uniknąć uciążliwych objawów oraz długiego czasu wychodzenia z anemii, która jest najczęściej występującym zaburzeniem gospodarki czerwonych krwinek.
Zacznijmy od tego, jaka jest główna rola czerwonych krwinek. Mają one za zadanie transportować tlen i żelazo do komórek – niezbędnych do wytwarzania energii. Jak łatwo się domyślić – gdy tylko spada ilość czerwonych krwinek, mamy od razu mniejszą ilość składników do wytwarzania energii, a cierpi na tym cały organizm, gdyż komórki potrzebują ich do wytwarzania energii.
Do tworzenia czerwonych krwinek potrzebujemy dostarczyć następujących składników: żelazo, miedź, cynk, mangan, vitaminy: C, E, B1, B3, B6, B12, kwasu foliowego.
Ważna uwaga: normy pomiędzy danymi laboratoriami, choć zbliżone, to zazwyczaj nieco się różnią i wynika z błędów przypadkowych czynnika ludzkiego.
Na gospodarkę czerwonych krwinek składają się następujące parametry:
- RBC. Jest to ilość czerwonych krwinek. Nadmiar związany jest z czerwienicą, odwodnieniem, stosowaniem SAA. Niedobór nazywamy anemią, którą w zależności od pozostałych parametrów, określamy jej rodzajem.
CO POWODUJE WZROST: odwodnienie, niedotlenienie, niewydolność oddechowa, czerwienica, niedoczynność śledziony
CO POWODUJE SPADEK: anemia (niedobór żelaza, B12, kwasu foliowego, B6, miedzi), wewnętrzne krwawienie, duża utrata krwi, niedobory pokarmowe, stan zapalny, ciąża, nowotwory, niektóre choroby autoimmunologiczne, choroby nerek, anemia sierpowata, talasemia, anemia hemolityczna - HGB (hemoglobina). Molekuła transportująca tlen w czerwonej krwince oraz żelazo. Jej poziom rośnie przy stosowaniu SAA oraz odwodnieniu, a maleje w różnego rodzaju anemiach.
CO POWODUJE WZROST: odwodnienie, SAA, niedotlenienie, niewydolność oddechowa, czerwienica, niedoczynność śledziony
CO POWODUJE SPADEK: anemia (niedobór żelaza, B12, kwasu foliowego, B6, miedzi), wewnętrzne krwawienie, duża utrata krwi, niedobory pokarmowe, stany zapalne, infekcje pasożytnicze jelit, ciąża, choroby przewlekłe - HCT (hemetokryt). Jej zadaniem jest transport dwutlenku węgla z komórek do płuc (10%). Jej poziom rośnie i maleje z tych samych powodów, co HGB.
CO POWODUJE WZROST: odwodnienie, SAA, niedotlenienie, niewydolność oddechowa, palenie tytoniu, czerwienica, niedoczynność śledziony
CO POWODUJE SPADEK: anemia (niedobór żelaza, B12, kwasu foliowego, B6, miedzi), niedobory pokarmowe, ciąża, stany zapalne, niewydolność szpiku kostnego, przyspieszony rozkład w śledzionie lub wątrobie, choroby przewlekłe
- MCV (średnia objętość czerwonej krwinki). Zmiany tego parametru pozwalają określić typ anemii. W przypadku, gdy dojdzie do niedoboru równoległego B12/kwasu foliowego i żelaza – wartość pozostanie w normie.
CO POWODUJE WZROST: anemia wywołana niedoborem B12/kwasu foliowego, niedobór kwasu solnego w żołądku, nadużywanie alkoholu, niedoczynność tarczycy, choroby wątroby, anemia złośliwa
CO POWODUJE SPADEK: anemia wywołana niedoborem żelaza, anemia z niedoboru witaminy B6, obfite miesiączki, niedobór witaminy C w diecie, wewnętrzne krwawienie
- MCH (średnia waga hemoglobiny w krwince). Podobnie, jak MCV, przydatna do rozpoznania typu anemii. Gdy wartość jest mała, oznacza to, że krwinka waży mniej, niż przeciętnie i na odwrót.
CO POWODUJE WZROST: anemia wywołana niedoborem B12/kwasu foliowego, niedobór kwasu solnego w żołądku, nadużywanie alkoholu, niedoczynność tarczycy, choroby wątroby, anemia złośliwa
CO POWODUJE SPADEK: anemia wywołana niedoborem żelaza, anemia z niedoboru witaminy B6, obfite miesiączki, niedobór witaminy C w diecie, wewnętrzne krwawienie, zatrucie metalami ciężkimi - MCHC (miara średniej koncentracji hemoglobiny w krwince). Do kalkulacji używa się parametrów HCT i HGB. Przydaje się od określania typu anemii.
CO POWODUJE WZROST: anemia wywołana niedoborem B12/kwasu foliowego, niedobór kwasu solnego w żołądku, nadużywanie alkoholu, niedoczynność tarczycy, choroby wątroby, anemia złośliwa
CO POWODUJE SPADEK: anemia wywołana niedoborem żelaza, anemia z niedoboru witaminy B6, obfite miesiączki, niedobór witaminy C w diecie, wewnętrzne krwawienie, zatrucie metalami ciężkimi - RDW (wskazuje na spójność rozmiaru krwinek). Podwyższona wartość idzie w parze z anemią megaloblastyczną (deficyt B12/ kwasu foliowego).
CO POWODUJE WZROST: anemia wywołana niedoborem B12/kwasu foliowego, anemia wywołana niedoborem żelaza
CO POWODUJE SPADEK: niedokrwistość krwotoczna
- Retikulocyty. Są to dojrzewające czerwone krwinki. Ich zwiększona ilość spowodowana będzie wewnętrznym krwawieniem, talasamią, anemią sierpowatą
CO POWODUJE WZROST: utajone krwawienie, zwiększona hemoliza (rozpad czerwonych krwinek)
CO POWODUJE SPADEK: anemia - PLT (płytki krwi/trombocyty). Biorą udział w krzepnięciu krwi. Mogą pomóc w określeniu rodzaju anemii.
CO POWODUJE WZROST: arterioskleroza, stan zapalny
CO POWODUJE SPADEK: niedobór witaminy B12/kwasu foliowego, infekcje, stres oksydacyjny
Ponieważ anemia jest jednym z najczęstszych powodów zaburzenia wytwarzania czerwonych krwinek, oto spis najczęstszych objawów niedokrwistości, które pozwolą Ci rozpoznać, czy ten problem dotyczy Ciebie, zanim jeszcze wykonasz specjalistyczne badania.
OBJAWY anemii:
– zmęczenie
– drażliwość
– zawroty głowy
– rozkojarzenie/ trudności ze skupieniem
– brak motywacji
– depresyjne myślenie
– słabe mięśnie
– płytki oddech
– zmiana koloru stolca
– palpitacje serca
– przyspieszona akcja serca (tachykardia)
– ból w klatce piersiowej
– zawał
– bladość skóry
– zżółknienie skóry oraz oczu (erytrocyty żyją krócej, a ich produkty rozpadu powodują zżółknienie, poprzez akumulację bilirubiny)
– nadmierne odczuwanie chłodu
– powiększona śledziona
– spadek odporności
RODZAJE ANEMII (najczęściej występujące) I JAK JE ROZRÓZNIĆ:
- Anemia mikrocytarna – wywołana niedoborem żelaza:
- OBNIŻONE: RBC, HGB, HCT, MCV, MCH, MCHC (uwaga, część parametrów może być w normie)
- PODWYŻSZONE: RDW
- DODATKOWE BADANIA, KTÓRE POTWIERDZĄ TEN TYP ANEMII:
- Żelazo (obniżone)
- Ferrytyna (obniżona)
- TIBC (podwyższone)
Potencjalne przyczyny: obfite miesiączki, zaburzenia trawienia, mała ilość żelaza w diecie (źródła wegańskie są znacznie słabiej przyswajane, niż odzwierzęce żelazo hemowe), infekcja helicobacter pylori, infekcja bakteryjna
- Anemia megaloblastyczna/makrocytarna – wywołana niedoborem witaminy B12 i/lub folianu
- OBNIŻONE: RBC, HGB, HCT
- PODWYŻSZONE: MCV, MCH, MCHC, RDW
- DODATKOWE BADANIA, KTÓRE POTWIERDZĄ TEN TYP ANEMII:
- homocysteina (podwyższona)
- Witamina B12 (jeśli wyjdzie ok, to wartość zbadać kwas metylomalonowy)
- Kwas foliowy (podwyższony, jeśli to niedobór B12 jest przyczyną anemii)
- Żelazo (może być podwyższone, jeśli brakuje witaminy B12 do jego przemian czerwonokrwinkowych)
Potencjalne przyczyny: zaburzenie trawienia, SIBO, celiakia, alkoholizm, infekcja helicobacter pylori
- Anemia syderoblasyczna
- OBNIŻONE: RBC, HGB, HCT, MCV, MCH, MCHC
- PODWYŻSZONE: RDW
- DODATKOWE BADANIA, KTÓRE POTWIERDZĄ TEN TYP ANEMII:
- żelazo (podwyższone)
- ferrytyna (podwyższona)
- AST i ALT mogą być mieć również niską wartość w wyniku niedoboru wit. B6
Ciekawostka: jest to typ niedokrwistości wynikający z niedoboru witaminy B6, która potrzebna jest do kształtowania hemu w początkowym etapie.
Przyczyna: wada genetyczna. Choroba ta powoduje wytwarzanie przeciwciał przeciwko tkance okładzinowej żołądka, przez co dochodzi do niedoboru czynnika IF transportującego witaminę B12 do dalszych etapów układu pokarmowego. Współistnieje z zanikowym zapaleniem żołądka.
Posiadając powyższą wiedzę, możesz w szybki sposób określić potencjalną przyczynę, która doprowadziła do „rozjechania” się Twojej morfologii krwi. Drogą eliminacji wykluczasz potencjalne przyczyny, które nie wpisują się w Twoje podejrzenia. Jeśli zostanie Ci kilka możliwych przyczyn np. anemii mikrocytarnej – wykonaj dodatkowe testy, które pozwolą Ci doprecyzować powód anomalii Twoich krwinek i wystosować w dalszej kolejności właściwe działania mające na celu przywrócenie prawidłowości erytrocytów..