Kawa jest jednym z najpopularniej spożywanych napojów. Jedni cenią ją głównie za walory smakowe, inni zaś piją ją w celu zwiększenia swojej produktywności. Jak zatem ten czarny napój wpływa na chemię mózgu, że stajemy się bardziej wydajni po jego spożyciu?

Zacznijmy jednak od tego, że nie wszyscy będą zwolennikami smaku kawy i skierują się w stronę suplementu kofeiny (lub napojów energetycznych), która jest głównym składnikiem działającym w kawie. Warto jednak tu zaznaczyć, że jak kawie przypisuje się prozdrowotne działanie, tak samej kofeinie już nie. Wynika to z zawartości związków przeciwutleniających w kawie, gdzie takiej własności kofeina sama w sobie już nie posiada [1]. Poza tym, kawa zawiera związki, które potęgują działanie pobudzające kofeiny w niej zawartej [2]. Tak więc w starciu kawa vs. kofeina, to kawa dostaje punkt i to po taką formę dostarczania sobie kofeiny warto sięgać najbardziej.

Jaki więc wpływ ma na nas spożycie kawy, że stajemy się po niej bardziej produktywni?

Kawa poprawia nasze samopoczucie [3] działając jak umiarkowany psychostymulant. Dzieje się tak dlatego, że podnosi poziom adrenaliny, noradrenaliny i dopaminy, czego efektem jest podniesione ciśnienie krwi (choć nie zawsze), które poprawia samopoczucie oraz szybsze procesowanie informacji. Warto jednak zaznaczyć, że zbyt wysokie dawki (ekwiwalent 450 mg kofeiny) zmniejszają pamięć roboczą.

Zmniejsza też odczuwalne zmęczenie [4], tak więc sprawność zarówno umysłowa, jak i fizyczna zbliżą się do punktu wyjściowego w przypadku spadku związanego ze zmęczeniem. Dzieje się tak dlatego, iż kofeina jest antagonistą adenozyny w mózgu, której kumulowanie się sprawia, że wraz z biegiem dnia stajemy się coraz bardziej znużeni (tym bardziej, im intensywniej prowadzimy tryb życia) [5].

Z racji iż kawa (a także kofeina sama w sobie) poprawiają samopoczucie – do stopnia, który zmniejsza ryzyko powstawania depresji [6] – zwiększa naszą chęć do działania. Obniżone samopoczucie jest czymś, co podcina skrzydła produktywności umysłowej. Kofeina poprzez wpływ na poziom dopaminy oraz aktywność receptorów dopaminy [7] potęguje jej wpływ na chemię mózgu sprawiając, że bardziej odczuwamy działanie tego neuroprzekaźnika, który powiązany jest też z radością związaną z wygraną lub wykonanym zadaniem.

Kofeina sama w sobie sprawia, że jesteśmy bardziej rześcy (mniej odczuwamy zmęczenie), mamy większą chęć do działanie dzięki lepszemu samopoczuciu i szybciej procesujemy informacje. Nie mniej, potencjał tego napoju można znacznie lepiej wykorzystać łącząc go z produktami, które realnie poprawiają funkcje kognitywne (czasami w wyniku synergii). Będą to np:

– L-Teanina (tu działanie wynika wyłącznie z synergii, sama w sobie L-Teanina może nawet nieco lekko zmniejszyć produktywność umysłową, ale dzieje się odwrotnie w przypadku połączenia z kawą)

– Racetamy (np. coluracetam, aniracetam, pramiracetam)

– Hupercyna-A

– Sulbutiamina

Na koniec dwie ciekawostki.

Znacie uczucie, gdy po pewnej dawce kawy lub kofeiny zaczynają się Wam trząść ręce? Dzieje się tak najprawdopodobniej iż podczas głodu komórki zwiększają produkcję cAMP, która nasila sygnały jakie wywiera na układ nerwowy adrenalina. W badaniu [8] porównano wpływ dawki 450 mg kofeiny (to dość sporo) na efekt drżenia rąk u osób, które były na czczo oraz po posiłku. Efekt wystąpił tylko u osób będących na czczo. Jeśli więc zauważasz taki efekt po spożyciu dużej dawki kofeiny u siebie, najwyraźniej dawno nie jadłeś/aś.

Jeśli zmagasz się z nieustępującymi migrenami i lubisz kawę, być może musisz ją ograniczyć. Wiemy, że kofeina zmniejsza dolegliwości bólowe i stosowana jest nawet powszechnie w lekach przeciwbólowych. Nie mniej, jak wynika z badania, wypijanie 3 lub więcej napojów kofeinowych w ciągu dnia potęguje szanse nawrotu migreny nazajutrz [9]. Co więc robić gdy wystąpi migrena? Ograniczyć się do 2 kaw na dzień (taka ilość okazała się bezpieczna), unikać stresu, wysypiać się oraz nie pomijać posiłków.

Referencje:

1. Larry A. Tucker . Caffeine consumption and telomere length in men and women of the National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES). Nutrition & Metabolismvolume 14, Article number: 10 (2017)
2. Richardson DL, Clarke ND. Effect of Coffee and Caffeine Ingestion on Resistance Exercise Performance. J Strength Cond Res. 2016 Oct;30(10):2892-900
3. Childs E, de Wit H. Subjective, behavioral, and physiological effects of acute caffeine in light, nondependent caffeine users. Psychopharmacology (Berl). 2006 May;185(4):514-23. Epub 2006 Mar 16.
4. Paton CD, Lowe T, Irvine A. Caffeinated chewing gum increases repeated sprint performance and augments increases in testosterone in competitive cyclists. Eur J Appl Physiol. 2010 Dec;110(6):1243-50
5. Rogers PJ, Hohoff C, Heatherley SV, Mullings EL, Maxfield PJ, Evershed RP, Deckert J, Nutt DJ. Association of the anxiogenic and alerting effects of caffeine with ADORA2A and ADORA1 polymorphisms and habitual level of caffeine consumption. Neuropsychopharmacology. 2010 Aug;35(9):1973-83. doi: 10.1038/npp.2010.71. Epub 2010 Jun 2.
6. Michel Lucas, PhD, RD; Fariba Mirzaei, MD, MPH, ScD; An Pan, PhD. Coffee, Caffeine, and Risk of Depression Among Women. Arch Intern Med. 2011;171(17):1571-1578. doi:10.1001/archinternmed.2011.393
7. N D Volkow, G-J Wang, J Logan, D Alexoff, J S Fowler, P K Thanos, C Wong, V Casado, S Ferre, and D Tomasi. Caffeine increases striatal dopamine D2/D3 receptor availability in the human brain. Transl Psychiatry. 2015 Apr; 5(4): e549.
8. H. J. WharradA. T. BirminghamI. A. MacdonaldP. J. InchJ. L. Mead. The influence of fasting and of caffeine intake on finger tremor. European Journal of Clinical Pharmacology January 1985, Volume 29, Issue 1, pp 37–43
9. Elizabeth Mostofsky […] Prospective Cohort Study of Caffeinated Beverage Intake as a Potential Trigger of Headaches among Migraineurs. American Journal of Medicine https://doi.org/10.1016/j.amjmed.2019.02.015