Melisa znana jest ze swoich własności wyciszających układ nerwowy. Często z tego względu używana jest przed snem, zwłaszcza w przypadku zdenerwowania. Nie każdy jednak wie, że poza tym melisa wpływa pozytywnie także na pamięć oraz skupienie. Jakich zatem korzyści możemy spodziewać się po zastosowaniu melisy lekarskiej? W jakich okolicznościach warto po nią sięgać?

Zacznijmy od tego, jakie melisa wywiera działanie na mózg:

Wspiera gospodarkę neuroprzekaźnika acetylocholiny (odpowiedzialnego za pamięć i funkcje poznawcze) poprzez hamowanie enzymu rozkładającego tenże neuroprzekaźnik – acetylocholinoestarazę.

Działa neuroprotekcyjnie poprzez swoje własności antyoksydacyjne, dzięki czemu neurony są w mniejszym stopniu wystawiane na działanie wolnych rodników tlenowych.

Zmniejsza wpływ stresu dzięki hamowaniu działania enzymu GABA-transaminazy, który to degraduje neuroprzekaźnik GABA. GABA wpływa kojąco na układ nerwowy, czego efektem jest wewnętrzne wyciszenie i tzw. „spokój ducha”.

Melisa ma długą historię jako środek na stres, niepokój. Była również w przeszłości wykorzystywana jako remedium na problemy z tarczycą, niestrawnością, infekcjami czy stanami zapalnymi.

Działanie:

Głównymi aktywnymi składnikami melisy, wywierającymi wpływ na chemię mózgu, są eugenol i kwas rozmarynowy.

Eugenol jest antyoksydantem, szacowanym na około 5-krotnie wyższą skuteczność, niż alfa-tokeferol, będący jedną z form witaminy E. Tak więc ten składnik melisy lekarskiej zwiększa potencjał organizmu do regeneracji. To nie wszystko, bo pod kątem redukcji uszkodzeń różnego rodzaju komórek przez wolne rodniki, melisa również podnosi status najsilniejszego antyoksydantu w ludzkim organizmie, jakim jest glutation [1].

Kwas rozmarynowy działa na mózg promując działanie antystresowe. Mechanizm polega na zmniejszaniu aktywności enzymu MKP-1 [2], który to powiązany jest ściśle z depresją [3]. Zwiększa również aktywność BDNF związanego ze wzrostem neuronów oraz wspiera produkcję dopaminy, która doraźnie poprawia nastrój.

Jednak na zdrowie mózgu melisa wpływa najmocniej dwoma mechanizmami:

Pierwszy mechanizm, to wpływ na gospodarkę acetylocholiny – neuroprzekaźnika związanego mocno z procesem zapamiętywania oraz funkcjami kognitywnymi. Mózg używa tego neuroprzekaźnika do przesyłania informacji pomiędzy neuronami i jego zasoby rzutują na efektywność owego przesyłu. Gdy acetylocholina zostanie wykorzystana do swojego zadania, organizm usuwa molekułę enzymem zwanym acetylocholinoestarazą [4]. Osoby z chorobą Alzheimera posiadają zwiększoną aktywność tegoż enzymu, co wpływa na ograniczoną zdolność mózgu do transferu informacji. Melisa może w pewnym stopniu pomóc to zahamować.
Kwas rozmarynowy zawarty w melisie, wspiera cyrkulację krwi w mózgu, poprawiając jego funkcjonowanie oraz zmniejszając śmiertelność neuronów. Odpowiada za redukowanie aktywności enzymu acetylocholinoestarazy [5].
W rezultacie myśli stają się bardziej klarowne, zapamiętywanie informacji jest łatwiejsze, a jakikolwiek „brain-fog” zostaje zredukowany.

Drugim, mocno rzutującym na sprawność umysłu, mechanizmem wywieranym przez melisę jest jej działanie redukujące poziom stresu. Dzieje się tak z kilku powodów. Pierwszym jest zwiększanie poziomu neuroprzekaźnika GABA, który wpływa na wewnętrzne wyciszenie. Jednocześnie GABA jest antagonistą glutaminianu, którego nadmiar powoduje pobudzenie, brak spokoju, a nawet uszkodzenie neuronów [6]. W rezultacie, równowaga na poziomie GABA-glutaminian wspiera pamięć i zmniejsza wpływ stresu. Za ten proces odpowiedzialny jest zawarty w melisie aktywny składnik – eugenol.

Osoby borykające się często ze stresem, bądź cierpiące na depresję będą bardziej narażone na zaburzenia pamięci [7]. Tu idealnie wpisuje się w zastosowanie właśnie melisa, gdyż wspiera pamięć wieloetapowo, a także zmniejsza podatność na stres. Ponadto, nawet takie czynniki jak osłabiona cyrkulacja krwi w mózgu, czy zwiększona ilość wolnych rodników tlenowych zostają ograniczone przy zastosowaniu melisy.

Odczucia:

Stosowanie melisy może w odczuciu wielu osób być zbliżone do działań środków uspakajających, jak xanax, lecz bez skutków ubocznych wpływających na obniżenie produktywności, jak wzmożona senność (pomimo, że pomaga w zasypianiu). Poprawia skupienie oraz sprawia, że krążące po głowie zmartwienia schodzą na tor boczny, dzięki czemu możemy skoncentrować się na wykonywanym zadaniu lub po prostu zasnąć w spokoju, jeśli jest to pora snu.
Melisa znalazła w praktyce zastosowanie przy zaburzeniach kompulsywno-obsesyjnych, a nawet w kontrolowaniu objawów zespołu jelita drażliwego.

Badania:

– Wykazuje na tle innych preparatów roślinnych wyraźnie lepsze działanie w poprawie funkcjonowania receptorów acetylocholiny, czyniąc melisę skutecznym narzędziem w kierunku poprawy pamięci [8].

– Poprawia proces zapamiętywania i uczenia się poprzez redukcję szkód wolnorodnikowych, jak wykazało badanie na szczurach z chorobą Alzheimera [9].

– Poprawia funkcje poznawcze i pamięć u osób z chorobą Alzheimera przez mechanizm inhibicji enzymu acetylocholinoestarazy [10].

– Redukuje poziom stresu nawet przy doraźnym dawkowaniu [11]. Jak wykazało badanie, dawki ekstraktu 600 mg już godzinę po spożyciu redukowały odczuwanie stresu. Takiego działania nie odnotowano przy dawkach 300 mg, lecz ta dawka poprawiała sprawność w wykonywaniu testów matematycznych.

Dawkowanie:

300-900 mg dziennie, najlepiej w dawkach podzielonych.

Skutki uboczne:

Nie zaleca się stosowania przy medykamentach z hormonami tarczycy.
To samo dotyczy się stosowania melisy przy terapii lekami psychoaktywnymi, oraz anty-histaminowymi.

Podsumowanie:

Melisa znana jest ze swojego działania wyciszającego, stąd zaleca się ją zwykle stosować w momencie obciążenia stresem psychicznym, bądź też przy problemach z zasypianiem. Warto pamiętać jednak, że może być użyteczna w przypadku chęci poprawy wydajności mózgu, zwłaszcza podczas ekspozycji na stres, czego przykładem mogą być egzaminy. Ponadto chroni mózg przed czynnikami uszkadzającymi go, również tych wynikających z nadmiernej stymulacji (glutaminianem). Melisa jest więc nie tylko znakomitym preparatem na ukojenie nerwów, ale również na skupienie.

Referencje:

1.       Zeraatpishe A., Oryan S., Bagheri M.H., Pilevarian A.A., Malekirad A.A., Baeeri M., Abdollahi M. Effects of Melissa officinalis L. on oxidative status and DNA damage in subjects exposed to long-term low-dose ionizing radiation. Toxicology and Industrial Health. 2011 Apr;27(3):205-12.

2.       Kondo S., Omri A.E., Han J., Isoda H. Antidepressant-like effects of rosmarinic acid through mitogen-activated protein kinase phosphatase-1 and brain-derived neurotrophic factor modulation. Journal of Functional Foods Volume 14, April 2015, Pages 758–766

3.       Florent Barthas, Muris Humo, Ralf Gilsbach, Elisabeth Waltisperger, Meltem Karatas, Samuel Leman, Lutz Hein, Catherine Belzung, Anne-Laurence Boutillier, Michel Barrot, and Ipek Yalcin. Cingulate Overexpression of Mitogen-Activated Protein Kinase Phosphatase-1 as a Key Factor for Depression. Biological Psychiatry September 1, 2017; 82:370–379

4.       Dastmalchi K, Ollilainen V, Lackman P, Boije af Gennäs G, Dorman HJ, Järvinen PP, Yli-Kauhaluoma J, Hiltunen R. Acetylcholinesterase inhibitory guided fractionation of Melissa officinalis L. Bioorg Med Chem. 2009 Jan 15;17(2):867-71. doi: 10.1016/j.bmc.2008.11.034. Epub 2008 Nov 20.

5.       Luan H., Kan Z., Xu Y., Lv C., Jiang W. Rosmarinic acid protects against experimental diabetes with cerebral ischemia: relation to inflammation response.  Journal of Neuroinflammation. 2013 Feb 17;10:28.

6.       Yoo D.Y., Choi J.H., Kim W., Yoo K.Y., Lee C.H., Yoon Y.S., Won M.H., Hwang I.K. Effects of Melissa officinalis L. (lemon balm) extract on neurogenesis associated with serum corticosterone and GABA in the mouse dentate gyrus. Neurochemistry Research. 2011 Feb;36(2):250-7.

7.       Sohrabi H.R., Bates K.A., Rodrigues M., Taddei K., Martins G., Laws S.M., Lautenschlager N.T., Dhaliwal S.S., Foster J.K., Martins R.N. The relationship between memory complaints, perceived quality of life and mental health in apolipoprotein Eepsilon4 carriers and non-carriers. Journal of Alzheimer’s Disease. 2009;17(1):69-79.

8.       Wake G., Court J., Pickering A., Lewis R., Wilkins R., Perry E. CNS acetylcholine receptor activity in European medicinal plants traditionally used to improve failing memory. Journal of Ethnopharmacology. 2000 Feb;69(2):105-14.

9.       Liu Z., Niu W., Yang X., Wang Y. Effects of combined acupuncture and eugenol on learning-memory ability and antioxidation system of hippocampus in Alzheimer disease rats via olfactory system stimulation. Journal of Traditional Chinese Medicine. 2013 Jun;33(3):399-402.

10.   Obulesu M., Rao D.M. Effect of plant extracts on Alzheimer’s disease: An insight into therapeutic avenues. Journal of Neurosciences in Rural Practice. 2011 Jan;2(1):56-61.

11.   Kennedy D.O., Little W., Scholey A.B. Attenuation of laboratory-induced stress in humans after acute administration of Melissa officinalis (Lemon Balm). Psychosomatic Medicine. 2004 Jul-Aug;66(4):607-13.